Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna w Strzyżowie

Zapobieganie wadom wymowy

    Mowa jest podstawowym środkiem porozumiewania się ludzi i dlatego wszelkie jej zaburzenia urastają do rangi problemu, a często osobistego dramatu. W niektórych przypadkach można by zapobiec powstawaniu wadom wymowy mając wiedzę na temat, jakie sytuacje i okoliczności sprzyjają ich powstawaniu.
Chciałabym podzielić się swoją wiedzą i wskazać rodzicom na co powinni zwrócić uwagę w swoim postępowaniu, co powinno ich niepokoić w rozwoju mowy ich dzieci, kiedy powinni zgłosić się do specjalisty, aby jak najszybciej rozwiązać ten problem.

   Prawidłowy rozwój mowy zależy bowiem od: dojrzałości ośrodkowego układu nerwowego,
- nie zaburzonej koordynacji nerwowej mięśni narządów artykulacyjnych,
- właściwego mechanizmu oddychania,
- prawidłowego wykształcenia się narządów artykulacyjnych,
- sprawnego działania analizatorów: słuchowego, wzrokowego, kinestetycznego,
- odpowiednich warunków środowiskowych,
- prawidłowego rozwoju fizycznego, ruchowego i psychicznego.

   Bardzo ważna jest postawa rodziców wobec wymowy ich dziecka. W życiu codziennym można się spotkać z następującym postawami rodziców:
- nadmierną troskliwością rodziców wyrażoną przez stawianie dziecku zbyt wysokich wymagań językowych,
- ciągłym poprawianiem i wytykaniem błędów w okresie, gdy mowa się jeszcze kształtuje,
- obojętnością i beztroską wobec zaobserwowanych wad wymowy u dziecka.
   Każda z tych postaw jest szkodliwą dla wymowy i może być przyczyną powstawania lub pogłębiania się wad.

   W rozwoju każdego dziecka można wyróżnić trzy bardzo ważne okresy mające wpływ na prawidłowy przebieg rozwoju mowy. W każdy z tych okresów mogą zaistnieć sytuacje stwarzające zagrożenie dla prawidłowego jego rozwoju.
   Pierwszym takim okresem jest okres dziewięciu miesięcy życia płodowego, gdy mama nosi swoje dziecko pod sercem. Okoliczności zagrażające w tym okresie można podzielić na trzy grupy:

a) uszkadzające układ nerwowy u dziecka, co w konsekwencji powoduje opóźniony rozwój dziecka i w zależności od stopnia uszkodzenia układu nerwowego trudności w opanowaniu mowy. Do tych okoliczności można zaliczyć:
- późny wiek rodziców powyżej (40 roku życia),
- infekcje u matki w czasie ciąży (np. cytomegalia, różyczka),
- nadużywanie alkoholu, narkotyków,
- toksoplazmoza,
- opryszczka u matki,

b) uszkadzające słuch u dziecka. Do tych okoliczności można zaliczyć:
- różyczka u ciężarnej matki,
- zażywanie antybiotyku w ciąży bez konsultacji z lekarzem,

c) powodujące rozszczep podniebienia, warg. Do tych okoliczności można zaliczyć:
- awitaminoza (nadmiar witaminy A),
- brak odpowiedniej ilości kwasu foliowego w organizmie matki.

Wszystkie te okoliczności stanowią poważne zagrożenie dla rozwoju dziecka i są przyczyną wielu nieprawidłowości w rozwoju mowy u dzieci.

Drugim okresem jest okres okołoporodowy. Do zagrożeń w tym okresie można zaliczyć:
- wylewy śródczaszkowe
- niedotlenienie okołoporodowe.
Te sytuacje mogą przyczynić się do uszkodzenia słuchu u noworodka lub spowodować upośledzenie umysłowe.

Trzeci okres to czas od urodzenia się dziecka do momentu zakończenia procesu rozwoju mowy, tj, do 5 roku życia dziecka. Zagrożeniami w tym okresie są:

a)
- częste infekcje kataralne, częste przeziębienia,
-alergia.
Te sytuacje bardzo często upośledzają słyszenie u dziecka, co w konsekwencji opóźnia rozwój mowy i jego prawidłowy przebieg.

b)
- ssanie palca,
- zbyt długie jedzenie z butelki, gdy dziecko może jeść już wszystko,
- zbyt długie używa nie smoczka (powyżej l ,5 roku).
Te sytuacje powodują wykształcenie się nieprawidłowego zgryzu, a co w konsekwencji powoduje nieprawidłową realizację głosek.

c)
- sposób odżywiania (jedzenie mięsa, skórek od chleba, marchewki),
- pobyty w szpitalu, postawy rodziców wobec wymowy ich dzieci.
Te sytuacje przyczyniają się do opóźnienia rozwoju mowy lub do zaburzeń w płynności mowy u dziecka.

Wszystkie dzieci zaliczane do którejś z tych grup ryzyka powinny być od najmłodszych lat obserwowane, a szczególnie ich rozwój mowy. Tylko wczesne wykrycie nieprawidłowości i skuteczna pomoc logopedyczna jest w stanie skorygować lub całkowicie zlikwidować wadę wymowy, zanim dziecko rozpocznie naukę szkolną. Sprawność językowa związana z jego rozwojem osobniczym, kształtuje się ostatecznie między 6 a 7 rokiem życia. Mowa dzieci 7 -letnich musi być bezbłędna.
Dzieci z wadami wymowy, które nie są pod opieką logopedyczną, w szkole mają kłopoty w nauce, przede wszystkim w zakresie przedmiotów, które wymagają odpowiedzi ustnych.
Nie uchwycone i nie leczone w porę zaburzenie mowy przechodzi w nawyk, który pozostaje i utrwala się. Dzieci z wadą wymowy czują się wyobcowane z grupy, gorzej się uczą, nie zgłaszają się do ustnych wypowiedzi, często boją się reakcji wychowawcy, zamykają się w sobie, stwarzają wiele problemów wychowawczych zarówno rodzicom jak i nauczycielom.

Barbara Siuba